Śliwiński Stanisław Marcin (1869—1929), ziemianin, działacz społeczno-gospodarczy, poseł do Dumy Państwowej, minister aprowizacji w rządach Rzeczypospolitej Polskiej.
Ur. 30 VIII w rodzinnym majątku Kotlarka w gub. kijowskiej, był synem Augusta. Miał brata Wacława (ur. 1873), w l. 1892—6 studenta chemii na Politechnice w Rydze, od r. 1901 właściciela Kotlarki.
Po ukończeniu gimnazjum w Elizawetgradzie (obecnie Kirowograd) studiował Ś. w Inst. Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Nowej Aleksandrii (Puławach), gdzie w r. 1892 uzyskał dyplom inżyniera rolnictwa. W czasie studiów należał prawdopodobnie do Związku Młodzieży Polskiej «Zet». W r. 1895 (wg niektórych źródeł w r. 1898) nabył od dziedzica dóbr nałęczowskich Michała Górskiego majątek Antopol (pow. nowoaleksandryjski), dokąd się przeprowadził. W majątku urządził wzorcowe gospodarstwo rolne, a w l. 1897—8 założył szkółki ogrodnicze (tzw. szkółki nałęczowskie), w których hodowano drzewa alejowe i krzewy iglaste oraz róże. Wszedł do zarządu powołanego w r. 1899 Lubelskiego Stow. Rolniczego; od marca 1900 działał w jego sekcji hodowli bydła oraz sekcji rolnej produkcji zbóż, nasion i organizacji stacji doświadczalnych, a także brał udział w prowadzonej pod patronatem stowarzyszenia akcji odczytowej. W styczniu 1900 wszedł w skład komitetu organizacyjnego otwartej 22 VI 1901 Drugiej Wystawy Rolniczo-Przemysłowej w Lublinie; od jesieni 1900 kierował pracami jej sekcji rolniczo-przyrodniczej oraz komitetu budowlanego przygotowującego tereny pod wystawę. W r. 1901 został członkiem Rady Lubelskiego Tow. Wzajemnego Kredytu. Opierając się na zasadach założonej w r. 1899 pierwszej w Król. Pol. chłopskiej spółdzielni oświatowo-kredytowej «Jutrzenka» w Miechowie, we współpracy z ziemianami Gabrielem Godlewskim z Klonowa i Stanisławem Kozłowskim z Przybysławic założył w r. 1901 w Antopolu Spółkę Rolną «Zgoda». Organizacji tej udało się z czasem skłonić miejscowych chłopów do unowocześnienia agronomii i agrotechniki upraw oraz do zastąpienia zwyrodniałych odmian zboża i ziemniaków nowymi gatunkami. Ś. był w grupie ziemian lubelskich, którzy w marcu 1902 sygnowali pismo do Min. Rolnictwa i Dóbr Państwa z prośbą o zatwierdzenie statutu projektowanego tow. rolniczego. Kolejnym krokiem prowadzącym do jego założenia było przekształcenie w maju 1903 Lubelskiego Stow. Rolniczego w Oddz. Handlowy planowanego towarzystwa; Ś. został jego dyrektorem zarządzającym. Po powstaniu 24 VI 1905 Lubelskiego Tow. Rolniczego został członkiem jego rady. Z czasem doprowadził do rozwoju działalności handlowej Towarzystwa, zakładając sieć sklepów (m.in. w Puławach, Opolu Lub., Kraśniku, Rachowie, Siedliszczach, Tomaszowie Lub. i Zamościu).
Ś. z lekarzem Władysławem Malewskim i aptekarzem Antonim Ojszyńskim (Ojrzyńskim) powołał 23 III 1903 w Nałęczowie pierwsze w skali gub. lubelskiej Nałęczowskie Tow. Kredytowe, działające w pięciu gminach pow. nowoaleksandryjskiego (Drzewce, Markuszów, Celejów, Karczmiska i Garbów); objął w nim funkcję prezesa. We współpracy z Górskim założył t.r. skupiającą jedenastu ziemian spółkę (kapitał 1500 rb.) do wyrobu masła i innych przetworów mleczarskich w celu ich eksportu do Danii. Zajmując się amatorsko wykopaliskami, odkrył t.r. w Antopolu z Malewskim i Henrykiem Wiercieńskim czternaście grobów szkieletowych kultury pucharów lejkowatych, pierwsze takie znalezisko w Polsce. Politycznie był związany z Ligą Narodową; potem działał w oddz. lubelskim nielegalnego Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. Dn. 1 XI 1905 przemawiał w Nałęczowie, obok Stefana Żeromskiego, na patriotycznym wiecu zorganizowanym przez PPS i Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe.
W 2. poł. r. 1906 zamieszkał Ś. w Lublinie. Założył tam, przy zbiegu ulic Żmigród i Królewskiej, Szkołę Lubelską Filologiczną Ośmioklasową Prywatną (tzw. Szkoła Lubelska), działającą od września t.r. Równocześnie w Nałęczowie, dzięki zaliczce 4 tys. rb. od Nałęczowskiego Tow. Kredytowego i własnym funduszom, doprowadził do wybudowania Domu Ludowego wg projektu Zenona Chrzanowskiego, gdzie siedzibę znalazło Towarzystwo Rolnicze, a od r. 1908 także Muz. Ziemi Lubelskiej. Doprowadził do powstania w r. 1906 nałęczowskiego kółka rolniczego (zatwierdzone przez władze rosyjskie w r. 1908) i został jego prezesem; 4 XI 1909 przekształcił je w okręgowe Nałęczowskie Tow. Rolnicze. Od stycznia 1907 wchodził w skład Rady Głównej Centralnego Tow. Rolniczego w Warszawie. Dn. 19 II t.r. został wybrany na posła do II Dumy Państw. z gub. lubelskiej i zasiadał w niej do jej rozwiązania w czerwcu. W maju został członkiem zarządu (skarbnikiem) powołanego przy Centralnym Tow. Gospodarczym Lubelskiego Wydz. Kółek Rolniczych. Współorganizował zarejestrowane 14 XI Stow. Spółdzielcze «Oszczędność» w Nałęczowie i wszedł do jego zarządu. Od t.r. był (prawdopodobnie przez sześć lat) kierownikiem i wykładowcą na sześciomiesięcznym (później pięciomiesięcznym) zimowym kursie dla włościan, organizowanym pod patronatem Lubelskiego Tow. Rolniczego w nałęczowskim Domu Ludowym. Działał w zawiązanej 30 I 1909 Spółce Ziemskiej Lubelskiej, zajmującej się kupnem, sprzedażą i zagospodarowaniem majątków ziemskich. Należał do członków założycieli powstałego w r. 1910 Lubelskiego Tow. do Walki z Gruźlicą. Od r. 1911 wchodził w skład pięcioosobowego zarządu prywatnego szpitala dla dzieci w Lublinie. W mieście tym t.r. nabył z żoną część posesji «Willa Frydro» w dzielnicy Wieniawy; oboje zorganizowali tam bursę «Andrzejów». Wybrany w lutym 1912 na radnego miejskiego, nie uzyskał akceptacji miejscowego gubernatora. T.r. był dyrektorem lubelskiej fabryki igieł do lamp elektrycznych «Carbo-Lumen». Realizując ostatnią wolę Stanisława Syroczyńskiego (zm. 20 IV 1912), zakupił t.r. na nazwisko jego żony, Stanisławy, za 12 tys. rb. teren i dom przylegający do bursy «Andrzejów»; w r. 1914 założono tam szkołę zawodową p.n. Warsztaty Rzemieślnicze im. Stanisława Syroczyńskiego. Był współautorem jej statutu (zatwierdzony przez władze rosyjskie 10 II 1914) oraz członkiem szkolnej Rady Opiekuńczej. Po śmierci Wincentego Będkowskiego w r. 1913 nabył dobra Sadurki (pow. nowoaleksandryjski).
Podczas pierwszej wojny światowej Ś. był wiceprzewodniczącym Lubelskiego Miejskiego Komitetu Obywatelskiego. Na zebraniu w Lublinie, 16—17 I 1915, przedstawicieli lokalnych komitetów obywatelskich został wybrany do Lubelskiego Obywatelskiego Komitetu Gubernialnego; pełnił w nim funkcję sekretarza Wydz. Wykonawczego, a potem wiceprezesa tej organizacji. Podczas okupacji wojsk austro-węgierskich, po likwidacji Komitetu 18 X t.r., został wiceprezesem powołanego w to miejsce Komitetu Ratunkowego Ziemi Lubelskiej, który prowadził akcję pomocową na Lubelszczyźnie. Dn. 23 XI utworzył w Lublinie z Janem Steckim Klub Polski o orientacji pasywistycznej i został jego wiceprezesem. T.r. wszedł do Rady Szkolnej Ziemi Lubelskiej, koordynującej działalność organizacji oświatowych i szkół. Był jednym z założycieli powołanej 19 II 1918 w Lublinie Straży Kresowej, a następnie członkiem jej Zarządu Głównego i Rady Nadzorczej. Działał w tym czasie w warszawskiej Spółce Akcyjnej «Siła i Światło» (od 5 XII t.r. Zgrupowanie Elektryfikacyjne, S.A. «Siła i Światło»).
Wierny orientacji narodowodemokratycznej, wstąpił Ś. w Polsce niepodległej do powołanego w maju 1919 Związku Ludowo-Narodowego. Dn. 5 XI t.r. premier Ignacy Paderewski powołał go na ministra aprowizacji w swym gabinecie. Ś. pełnił obowiązki do dymisji rządu Paderewskiego 9 XII. Resortem aprowizacji kierował później w powstałym 13 XII gabinecie Leopolda Skulskiego. Doprowadził do uchwalenia 23 I 1920 przez Sejm noweli do ustawy o obrocie rolnym z 18 XI 1919, zezwalającej rządowi na skup nadwyżek (po wypełnieniu kontyngentów). Wobec bezwzględnej egzekucji i oporu rolników, nowela została 9 VII 1920 zniesiona. Dn. 9 VI t.r. odszedł wraz z rządem Skulskiego, po czym obowiązki ministra aprowizacji objął ponownie w powstałym 23 VI rządzie Władysława Grabskiego. W czasie ofensywy Armii Czerwonej w okresie 1—23 VII wchodził równocześnie w skład Rady Obrony Państwa; był jednym z inicjatorów powołanego 12 VIII Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa z gen. Józefem Hallerem na czele. Min. Aprowizacji kierował po raz ostatni w sformowanym 24 VII rządzie obrony narodowej Wincentego Witosa; 12 I 1921 sam złożył dymisję.
Po odejściu z Ministerstwa był Ś. wiceprezesem Rady Nadzorczej Banku Handlowego w Warszawie, a następnie prezesem jego oddz. lubelskiego. Do r. 1923 kierował Radą Zarządzającą warszawskiej S.A. Handlowo-Rolniczej «Kooprolna». Pod koniec listopada 1925 został członkiem prezydium Komitetu Związku Polskich Organizacji Rolniczych. Był prezesem Polskiego Białego Krzyża oraz wiceprezesem Ligi Morskiej i Rzecznej. Pod koniec życia przekazał na potrzeby nałęczowskich kursów rolniczych 12 morgów ziemi z własnego majątku. Ze względu na stan zdrowia wycofał się w r. 1927 z życia publicznego. Zmarł 11 I 1929 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu w Nałęczowie w grobie rodzinnym.
W małżeństwie z Michaliną z Berezowskich (1877—1921), córką Juliusza i Antoniny z Podhorskich, działaczką Lubelskiego Tow. Rolniczego i Zjednoczonego Koła Ziemianek (od r. 1918 Stow. Koła Ziemianek), miał Ś. syna Zygmunta.
Brzoza C., Stepan K., Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906—1917, W. 2001; Členy gosudarstvennoj dumy (portrety i biografii) 1907—1912, Oprac. M. M. Bojovič, Moskva 1907; Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1999; Encyklopedia powszechna Ultima Thule, W. 1938 X; Kto był kim w Drugiej RP?; Ministrowie Polski Niepodległej 1918—1945, Szczecin 2001; PSB (Stecki Jan); — Epsztein T., Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II poł. XIX w., W. 1998; tenże, Między wsią a miastem. Działalność społeczna i kulturalna ziemianek z Lubelszczyzny w II połowie XIX i w XX wieku, w: Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie. Panie z dworów i pałaców, Red. H. Łaszkiewicz, L. 2007 III; tenże, Polska własność ziemska na Ukrainie (gubernia kijowska, podolska i wołyńska) w 1890 roku, W. 2008 (dot. ojca i brata); Kasperek B., Pasywiści lubelscy 1915—1918, w: Lublin i Lubelskie w dobie porozbiorowej. Społeczna i gospodarcza aktywność społeczeństwa, Red. A. Koprukowniak, L. 1996 s. 167—72; Kasztelowicz S., Eile S., Stefan Żeromski. Kalendarz życia i twórczości, Kr. 1961; Koprukowniak A., Aktywność narodowa ziemian lubelskich w latach 1867—1904, w: Ziemiaństwo a ruchy niepodległościowe w Polsce XIX—XX wieku, Red. W. Caban, M. B. Markowski, Kielce 1994; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej, Londyn 1964; Łukawski Z., Koło polskie w rosyjskiej Dumie Państwowej w latach 1906—1909, Wr. 1967; Maj E., Narodowa Demokracja w województwie lubelskim w latach 1918—1928, L. 2002; Marszałek P. K., Rada Obrony Państwa z roku 1920. Studium prawno-historyczne, Wr. 1995; Mich W., Jan Stecki 1871—1954. Portret polityka ziemiańskiego, L. 1990; Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908—1918, W. 1980; Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918—1939, Red. J. Faryś i in., Szczecin 2011 s. 55, 68, 78 (fot.); Prywatne Męskie Gimnazjum im. Stefana Batorego (Szkoła Lubelska) w XXX lecie (1906—1936), L. 1936 s. 64—6; Przegaliński A., Społeczna działalność ziemiaństwa lubelskiego w latach 1864—1914, L. 2009; tenże, W kręgu Stanisława Śliwińskiego i nałęczowskiej oświaty rolniczej na przełomie XIX i XX wieku, „Roczn. Lub.” T. 35: 2009 s. 139—54; tenże, Zarys działalności oświatowej Lubelskiego Towarzystwa Rolniczego w latach 1905—1914, „Studia z Hist. Społ.-Gosp. XIX i XX wieku” T. 7: 2010; Sołdek J. M., Wpisany w dzieje uzdrowiska. 100 lat Banku Spółdzielczego w Nałęczowie (1903—2003), Nałęczów 2003 s. 25—6, 32, 37, 40, 42—6; Tarka M., Dzieje Nałęczowa, Nałęczów 1989; Z dziejów Zespołu Szkół Samochodowych im. Stanisława Syroczyńskiego w Lublinie…, L. 2004 s. 27—31; — Fudakowski K., Między endecją a sanacją. Wspomnienia ziemianina, W. 2013; Jaworski W. L., Diariusz 1914—1917, Oprac. M. Czajka, W. 1997; Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1964 II; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1929: „Dzień Pol.” nr 13, „Gaz. Roln.” nr 6 (fot.), „Głos Lub.” nr 45 (S. Duda); — AAN: Centr. Komitet Obywatelski Król. Pol. w W., sygn. 390; AP w L.: Akta m. Lublina 1915—18, sygn. 358, Księga zgonów parafii p. wezw. św. Jana w L. 1918—23, akt nr 446/1921; Rossijskij gosudarstvennyj istoričeskij archiv w Pet.: F. 1278 op. 1 spr. 394, 539.
Mariusz Korzeniowski